گز چیست؟5 مورد از خواص گز

گز چیست؟ چرا باید از گز استفاده کنیم؟چرا سوهان گزی حاج محسن؟ خرید سوهان گزی حاج محسن قربانی

گز از تنقلات شیرین و سنتی ایران است که در استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری، همدان، کرمان، فارس و یزد تولید می‌شود. برای تهیه گز از شکر، سفیده تخم مرغ، مغز بادام و پسته و هل و گلاب و عصارهٔ گزانگبین استفاده می‌شود. برخی تولیدکنندگان گز به دلیل گرانی و ارزشمند بودن گزانگبین از نوعی ماده به نام بادکا نیز استفاده می‌کنند. که این ماده ارزش غذایی آن را پایین می‌آورد. از لحاظ کیفیت شیرینی گز را زمانی می‌توان مرغوب دانست. که تردی آن متوسط بوده و چسبنده و خیلی نرم یا خیلی سفت نباشد. این نوع گز در دهان آب می‌شود و نیازی به جویدن زیاد آن نیست.گز چیست؟

گز چیست؟گون گزی

گون گزی درختچه‌ای چندساله و خودرو با ساقه چوبی است که ارتفاع آن به نیم متر تا یک متر می‌رسد. ساقه‌های چوبی که از این گیاه منشعب می‌گردند. که تدریج بر تعداد آنها در قسمت‌های فوقانی افزوده می‌شود. رشد شاخه‌های این گیاه بیشتر در جهت افقی و کمی متمایل به طرف بالاست. و در انتهای شاخه‌های کرکدار، گل‌هایی به رنگ سفید متمایل به زرد قرار دارند. که هر دوپایه گل بر روی یک نهنج کرکدار است.

گون گزی به ویژه به دلیل تغذیه پسیل گون (cyamophila dicora) و تولید مان ارزشمند انگبین گون مورد توجه قرار دارد. گز انگبین توسط فعالیت حشرهای بر روی این گیاه تولید می‌شود.

گزانگبین خشک ماده‌ای با طعم شیرین ملایم، بوی مطبوع، ساختار جامد، شکننده و رنگ سفید مایل به زرد است. این ترکیب در اثر گرما و رطوبت به صورت نرم و چسبنده درمی‌آید. در گذشته ترکیب گزانگبین حدود پنجاه درصد از فرمولاسیون گز را به خود اختصاص می‌داد. ولی در حال حاضر به دلیل کاهش حجم این ترکیب از محصولات جانشین استفاده می‌شود.

که از جمله آن‌ها می‌توان به ترکیبات گز علفی، ترنجبین، شیرخشت، بیدخشت و بادکا (گلوکز مایع حاصل از هیدرولیز اسیدی نشاسته) اشاره نمود. گز چیست؟

اصفهان

گز سوغات اصلی اصفهان بوده، به همین مناسبت، ۲۶ بهمن ماه در تقویم گردشگری ایران به نام روز گز اصفهان نام گذاری شده‌است. گفته می‌شود گز اصفهان از زمان صفویه و همزمان با شکوفا شدن مجدد هنر و فرهنگ ایرانی در اصفهان به وجود آمده‌است.

در دوران قاجار، این محصول به کشورهای دیگر صادر شد. و یکی از شیرینی‌هایی بود که به پادشاهان کشورهای دیگر هدیه داده می‌شد. شیرینی‌ای که در نواحی به نام گز ساخته می‌شود. نام خود را از شهد ترشح‌یافته از پسیل گز که اختصاصاً بر روی این درختچه جایگیر می‌شود، گرفته‌است.

گزانگبین که در منابع مختلف تحت عنوان‌های ترنگبین گون، انگبین گون، گز خوانسار، ترنجبین اصفهان و شهد پارسی نام برده شده‌است. یکی از معدود قندهای فروکتوز به تنهایی در طبیعت است.

نوع اصیل این شیرینی که هنوز هم به صورت سفارشی ساخته می‌شود دارای درصد کمی از عصاره گزانگبین است و آنچه به گز شیرین اصفهان هویت داده. همین عصاره و شهد انگبین یا گزانگبین است که از درختچه‌هایی به همین نام یعنی گزانگبین در نواحی خوانسار به‌دست می‌آید. 

عامل تولیدکننده گزانگبین حشره کوچکی است تقریباً به اندازه پشه که روی ساقه یا برگ‌های درخت گزانگبین خانه می‌سازد. سپس از شیره پرورده این گیاه تغذیه کرده و شهد تولید می‌کند.

این عمل، یعنی تولید قند طبیعی توسط این حشره که شاید عملی همانند تولید عسل در زنبور عسل است، چندان شناخته شده نیست و نیاز به تحقیقات بیشتر دارد. از اواخر شهریورماه و زمانی که نسیم خنک پاییزی وزان می‌شود.

دانه‌های براق و زرد رنگی همانند ارزن از درختچه‌های گز انگبین به‌دست می‌آید که به آن عصاره گزانگبین می‌گویند. ارزش گزِ انگبین‌دار معمولاً ۴ تا ۵ برابر ارزش شیرینی گز معمولی است. گز چیست؟

صنعتی شدن گز اصفهان

سابقه تولید گز در اصفهان به عنوان خاستگاه گز به ۴۵۰ سال پیش بازمی‌گردد، اما سابقه صنعتی شدن گز اصفهان حدود ۱۰۰ سال است و پیش از آن گز به صورت کاملاً سنتی تولید می‌شده‌است.

 صنعتی شدن تولید گز اصفهان نه تنها شامل فرایند تولید و مواد مصرفی، بلکه به‌صورت گسترده‌تر شامل ابزار و تجهیزات مورد استفاده نیز بوده. و از جمله مهم‌ترین تغییرات ایجاد شده در مورد پاتیل گزسازی است. این تحول شامل تغییراتی در جنس پاتیل، نوع پاتیل، فرایند گرمادهی و همچنین شیوه گردش مکانیکی آن می‌شود.

نقش اصلی در فرایند صنعتی شدن به ویژه طراحی پاتیل بخار را قطب اصفهانی بر عهده داشته‌است. و وی برای نخستین بار پاتیل دو جداره که با آب یا روغن کار می‌کند را برای تولید گز اصفهان طراحی و تولید کرده‌است. بیش از ۹۰ درصد گز کشور در اصفهان تولید می‌شود. هم‌اکنون نزدیک ۴۵۰ واحد تولیدی در اصفهان به تولید گز مشغول هستند. و سالانه حدود ۶۵۰ هزار تن گز در اصفهان تولید می‌شود. 

علی‌رغم آنکه گز اصفهان از محصولاتی است که به عنوان یکی از اولین صادرات ایران از اصفهان، در زمان آقامحمدخان قاجار به جهان عرضه شد. اما جهت حمایت از صادرات این محصول، برند گز اصفهان در سازمان جهانی مالکیت فکری ثبت شده‌است. امروزه در کنار علمی و صنعتی شدن کارگاه‌های تولید گز در اصفهان، برندهای قدیمی گز اصفهان که اکثراً مربوط به دوران اواخر قاجار و پهلوی اول هستند همچنان به فعالیت خود، و اکثراً به صورت خانوادگی، ادامه می‌دهند.گز چیست؟

چهارمحال و بختیاری

گز بلداجی از سال ۱۳۵۲ شمسی در شهر بلداجی از توابع استان چهارمحال و بختیاری تولید می‌شود. تاریخچه شکل‌گیری واحدهای تولید گز در این منطقه اینگونه است. که تولیدکنندگان ابتدا در کارگاه‌های تولیدی گز در شهر اصفهان مشغول کار و از آنجا با نحوه تولید گز آشنا شده. و پس از چند سال که به فنون این کار تسلط کامل پیدا کرده، به شهر خود بازگشته و در آنجا اولین کارگاه‌های تولید گز را راه‌اندازی کرده‌اند.

شهر بلداجی دارای ۸۷ کارگاه گزسازی است که ۸۰۰ تن گز در ماه تولید می‌کنند. هم‌اکنون هزاران نفر از مردم شهر بلداجی و روستاهای اطراف آن به صورت مستقیم و غیر مستقیم در بخش‌های گز سازی، بسته‌بندی، فرآوری مواد اولیه، پخش و فروش گز مشغول به کار هستند. در سال ۱۳۹۷ بالاخره پس از ۴ سال پیگیری، گز بلداجی ثبت جهانی شد.

با دریافت این نشان، تولید و صادرات این محصول افزایش یافت. ثبت برند باعث کاهش هزینه‌های بازاریابی و در مقابل کسب سود بیشتر را به همراه خواهد داشت. همچنین در صنعت برای افزایش اعتبار و وجهه، بسیار حائز اهمیت است. ۲۰ درصد از گز بلداجی با برندهای مختلف به آلمان، سوئیس، بلژیک، فرانسه، انگلستان، قطر، امارات متحده عربی و کویت صادر می‌شود.

۷۰ درصد گز بلداجی هم در بازار اصفهان به فروش می‌رسد و ۱۰ درصد دیگر هم مصرف داخل کشور می‌شود. گردش مالی این صنعت، سالانه ۱۵۰۰ میلیارد تومان و ارزآوری سالانه آن ۱۰ میلیون دلار ارز وارد برآورد می‌شود. گزانگبین کوهی، ماده اصلی گز است که به وفور در کوهستان کلار یافت می‌شود. اگرچه قیمت این ماده، بسیار گران شده‌است اما گز سازان چهارمحالی به خاطر نزدیکی به منبع رویش با قیمت کم این گیاه را تهیه می‌کنند.

استفاده از انگبین طبیعی در گزسازی موجب تولید گز با کیفیت و مهم‌ترین عامل رشد و توسعه گزسازی در این استان شده‌است. عسل کوهی به جای شکر که از گیاه گون کوهی تولید می‌شود. نیز از دیگر مواد مورد استفاده تولیدکنندگان گز در بلداجی است.گز چیست؟

انواع گز

گز چیست؟

اعمال هر تغییر کوچک در فرایند تهیه گز، موجب تغییرات بزرگی در طعم آن شده و گونه‌های مختلف شیرینی گز، از لحاظ شکل و مزه، را به وجود آورده‌است.

• گز لقمه‌ای: عمده‌ترین و قدیمی‌ترین نوع گز است که به صورت بسته‌های کوچک و لقمه‌ای تهیه می‌شود.
• گز آردی: گز آردی را می‌توان محبوب‌ترین نوع این شیرینی دانست. گز آردی را به دلیل برخورداری از گزانگبین، به‌عنوان اصیل‌ترین و مرغوب‌ترین نوع گز می‌شناسند.
• گز برشی: گزهای برشی را می‌توان با مغزهای برش خورده در کناره‌های آن شناخت. این نوع گز با دستگاه برش می‌خورد و معمولاً به شکل مربع یا مستطیل است.
• گز سکه‌ای: گز سکه‌ای به دلیل شکل ظاهری متفاوت خود به‌صورت جدا دسته‌بندی می‌شود. این نوع گز، شکل گرد و شبیه به سکه دارد.
• گز شکن‌دار: یکی از روش‌هایی که برای افزایش ماندگاری گزها به کار می‌برند. کاهش رطوبت آن است. گز شکن‌دار نوعی شیرینی با کمتر از ۶ درصد رطوبت است. این نوع گز به دلیل رطوبت بسیار پایین، با کوچک‌ترین ضربه شکسته می‌شود.
• گز روکش شکلات: یکی دیگر از خلاقیت‌های به‌کار رفته در تهیه گز، استفاده از روکش شکلات برای حفظ رطوبت و بالابردن ماندگاری آن است. این نوع گز دیرتر خشک می‌شود.
• سوهان گزی: از ترکیب سوغات محبوب شهرهای اصفهان و قم است، و فقط در این شهر تهیه می‌شود. سوهان گزی نامی است که برای این نوع شیرینی با مغز سوهان استفاده می‌شود.
• گز نرم: گز نرم به دلیل برخورداری از ۸ الی ۱۲ درصد رطوبت، بافتی سفت‌تر از انواع دیگر دارد. معمولاً ماندگاری گز نرم از سایر گزها بیشتر است. با این‌حال، بافت گز کش طوری است که نرم می‌آید و نیاز به جویدن دارد.

و دیگر انواع موجود آن.

• گز کم‌کالری
• گز خرمایی
• گز بدون قند
• گز انگبینی

گز چیست؟

آشنایی با خواص گز

با توجه به ویتامین ها و مواد مغذی که در رابطه با گز بیان شد می توان به این نتیجه رسید. که این شیرینی خوشمزه خواص بسیاری دارد. هر یک از این خواص می توانند در تامین سلامتی بدن و کنترل بیماری ها نقش موثری داشته باشند. از همین رو در ادامه به معرفی برخی از مهم ترین خواص گز خواهیم پرداخت.گز چیست؟

تقویت کننده عمومی بدن

گز را می توان یکی از مواد بسیار مفید در تقویت عمومی و همچنین افزایش انرژی بدن معرفی کرد. با توجه به این که مصرف گز به افزایش هموگلوبین خون در بدن کمک می کند. از آن در درمان کم خونی استفاده می شود. در واقع گز با جبران کم خونی بدن، به افزایش تقویت عمومی کمک می کند.

خاصیت آنتی اکسیدانی

یکی از مهم ترین خواص گز، خاصیت آنتی اکسیدانی آن می باشد. وجود انواع ویتامین ها مانند ویتامین E و C در گز باعث شده است که از آن به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی نام برده شود. این ویژگی می تواند باعث تقویت سیستم ایمنی بدن شده و مانع از بروز بسیاری از بیماری ها همچون سرطان و بیماری های قلبی و عروقی شود.

بهبود عملکرد مغز

حتما شنیده اید که می گویند خوراکی های شیرین باعث بهبود عملکرد مغز می شوند. گز هم به عنوان یک خوراکی شیرین از این موضوع مستثنی نیست. از طرفی مغز های به کار برده شده در ترکیبات گز می تواند باعث بهبود عملکرد مغز شده و حافظه را تقویت نماید. برای مثال مغز های به کار برده شده در ترکیبات گز شامل پسته، بادام و گردو می باشد که هر یک از این مغز ها به نوبه ی خود در تقویت حافظه نقشی موثر دارند. گز چیست؟

پیشگیری از پوکی استخوان

با توجه به این که یکی از ترکیبات گز، شهد انگبین می باشد، می توان آن را ماده ای مفید برای پیشگیری از پوکی استخوان بیان کرد. علت این موضوع را می توان مقدار بالای کلسیم در شهد انگبین معرفی کرد که در تقویت استخوان ها نقشی موثر دارد.

پیشگیری از یبوست با گز

یکی دیگر از خواص گز خاصیت ضد یبوست بودن آن است. با توجه به این که شهد انگبین به عنوان نوعی ملین نیز شناخته می شود، استفاده از آن در تهیه ی گز باعث شده است. که این خاصیت نیز در گز وجود داشته باشد. بهترین مسهل برای افراد مسن و کودکانی است که دچار یبوست می شوند. همین خاصیت باعث شده است که خوردن گز از ابتلا به بواسیر نیز جلوگیری نماید.

 خواص گز و آرامش اعصاب

با توجه به این که گز منبع عظیمی از ماده ی معدنی منیزیم می باشد می توان آن را نوعی آرامبخش معرفی کرد. همچنین گز در کنترل اضطراب و استرس های روزانه بسیار مفید می باشد. خوردن گز از این جهت برای خانم های بارداری که دچار استرس هستند توصیه می شود و خانم های باردار می توانند از این خواص گز بهره ببرند. البته خانم های باردار در خوردن گز باید جانب احتیاط را رعایت نمایند و از خوردن بیش از اندازه آن خودداری نمایند.گز چیست؟

 خواص گز برای زیبایی و تقویت پوست

گز چیست؟

انواع ویتامین های موجود در گز مانند ویتامین E آن را به ماده ای مفید برای حفظ سلامتی پوست تبدیل کرده است. علاوه بر این چنین ویتامین هایی در گز باعث شده اند که از آن به عنوان یک پاک کننده بدن یاد شود. هنگامی که بدن از سموم و آلودگی ها پاک می شود اولین نشانه های آن بر روی پوست دیده می شود.

بنابراین یکی از خواص گز زیبایی و تقویت پوست می باشد.گز چیست؟

همانطور که گفته شد خواص گز از مضرات آن بیشتر است.

گز  به خاطر مواد تشکیل دهنده مقوی که دارد سرشار از ویتامین ها است. مصرف گز نیاز روزانه بدن را تامین می کند و خواص آن که در متن شرح داده شد برای سلامتی مفید است. امیدورایم از این مطلب لذت برده باشید.گز چیست؟